21.01.2021 r. na stronie FSSM RP został opublikowany list z dn. 18.01.2021 r., który federacja wysłała do sędziów wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych sądów okręgowych i apelacyjnych. Dotyczy on sytuacji prawnej represjonowanych byłych funkcjonariuszy, którzy odwołali się od decyzji Dyrektora ZER MSWiA obniżających im emerytury lub renty na podstawie (nie)sławnej ustawy z 16.12.2016 r. Ta sytuacja dodatkowo zmieniła się po uchwale (w składzie 7 sędziów) Sądu Najwyższego z dnia 16.09.2020 r., która wskazała na konieczność indywidualnego oceniania służby każdego skarżącego się. W przeciwnym bowiem wypadku mielibyśmy do czynienia z niedopuszczalnym  stosowaniem odpowiedzialności zbiorowej. W efekcie pojawiła się kwestia uzupełnienia akt o dowody umożliwiające dokonanie takiej oceny i to która ze stron sporu prawnego miałaby tego dokonać. Jak się okazuje dotychczasowa praktyka bywa bardzo różna. 

Ponieważ znaczną część (jeśli nie większość) ww. represjonowanych stanowią członkowie SEiRP, poniżej przytaczamy całą treść wspomnianego listu.

 

---

 Warszawa, dnia 18 stycznia 2021 r.

L.Dz. 2/III/2021

                                                                                        PRZEWODNICZĄCY WYDZIAŁÓW
                                                                                        i SĘDZIOWIE 
                                                                                        Wydziałów Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
                                                                                        Sądów Okręgowych

                                                                                        PRZEWODNICZĄCA WYDZIAŁU,
                                                                                        KIEROWNIK SEKCJI
                                                                                        i SĘDZIOWIE
                                                                                        Sekcji XIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
                                                                                        Sądu Okręgowego w Warszawie

                                                                                        PRZEWODNICZĄCY WYDZIAŁÓW 
                                                                                        i SĘDZIOWIE
                                                                                        Wydziałów Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
                                                                                        Sądów Apelacyjnych  

Jako Federacja Stowarzyszeń Służb Mundurowych RP, której celem jest m.in. reprezentowanie interesów członków stowarzyszeń wchodzących w jej skład, szczególnie w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych oraz zachowania statusu społecznego przysługującego byłym policjantom, funkcjonariuszom i żołnierzom, z nadzieją obserwujemy intensyfikację rozpatrywania spraw  o wysokość emerytur i rent policyjnych, drastycznie obniżonych na mocy ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r.

Z szacunkiem odnosimy się do tych sędziów, którzy uznając prymat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i prawa Unii Europejskiej, dostrzegając jednocześnie kryzys wokół polskiego Trybunału Konstytucyjnego niezdolnego, mimo upływu trzech lat, do odpowiedzi na pytanie Sądu Okręgowego w Warszawie o zgodność z Konstytucją RP przepisów ww. ustawy, zdecydowali się orzekać w sprawach odwoławczych naszych Koleżanek i Kolegów.

Doceniamy troskę Sądów o bezpieczeństwo obrotu prawnego kształtowane także przez indywidualne akty stosowania prawa jakimi są wyroki sądowe, objawiającą się odmową zastosowania niektórych przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) w sytuacji ich oczywistej niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym realnym staje się nasze prawo do sądu będące jednym z konstytucyjnych praw osobistych jednostki, zawierające w sobie zasadę o randze konstytucyjnej, tj. dostępności do sądów, o której mowa w art. 45 Konstytucji RP. 

Rozumiemy, że istotną okolicznością sprzyjającą procedowaniu tych spraw jest podjęcie przez Sąd Najwyższy w dniu 16 września 2020 r. uchwały (III UZP 1/20), w której wskazano, iż kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa”  określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. Wskazano w niej, iż stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji pochodzącej z Instytutu Pamięci Narodowej (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Dotychczasowe doświadczenia związane z procedowaniem w Sądach spraw odwoławczych dowodzą, że praktyka w zakresie rozkładu ciężaru dowodowego w dowodzeniu tezy o pełnieniu, bądź nie, przez odwołującego się służby na rzecz tzw. „państwa totalitarnego” oraz naruszeniu przez niego, bądź nie, podstawowych praw i wolności człowieka jest różna. W niektórych sprawach Sądy wzywają do przedstawienia przez odwołujących się wszystkich twierdzeń i dowodów na okoliczność nienaruszania przez nich podczas służby podstawowych praw i wolności innych osób, w innych zaś adresatem takiego wezwania jest ZER MSWiA, który ma przedstawić dowody wskazujące na fakt służby skarżącego na rzecz państwa totalitarnego. Bywa też, że to IPN wzywany jest o uzasadnienia zaliczenia służby odwołującego się jako służby na rzecz totalitarnego państwa. W tle tych decyzji sądów okręgowych, a także i apelacyjnych pozostaje wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 października 2017 r. (III AUa 1404/16), którym stwierdzono, że „w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych kontroli podlega decyzja organu rentowego i rozkład ciężaru dowodów zależy od rodzaju decyzji. Jeżeli jest to decyzja, w której organ zmienia sytuację prawną ubezpieczonego, to powinien wykazać uzasadniające ją przesłanki faktyczne”. W realiach naszych spraw byłby to oczywiście Dyrektor ZER MSWiA.

Bez względu jednak na decyzję Sądów w tym zakresie, odwołujący się, wezwani do zgłoszenia (w określonym terminie) wszelkich twierdzeń i wniosków dowodowych na wykazanie faktu, że nie służyli na rzecz tzw. „państwa totalitarnego” oraz że nie dopuścili się w trakcie swojej służby łamania praw człowieka (w kontekście uchwały Sądu Najwyższego z 16 września 2020 r.), mogą mieć a nawet już mają z tym duże problemy. Nie dlatego, że takie fakty w ich przypadku miały miejsce, ale dlatego, że po trzydziestu i więcej latach dowodzenie takiej tezy jest bardzo utrudnione albo wręcz niemożliwe. Dowodów materialnych, np. w postaci dokumentów po ich stronie z reguły być nie może. Pozostają tylko źródła dowodowe w postaci świadków ich służby, ale tych, z przyczyn naturalnych w wielu przypadkach już nie ma. 

Jedynym dostępnym, aczkolwiek pośrednim źródłem informacji o służbie odwołującego się (poza środkiem dowodowym w postaci przesłuchania skarżącego jako strony) mogą być jego akta osobowe (kadrowe) a w nich takie dokumenty jak m.in. opinie służbowe, różnego rodzaju wnioski (nagrodowe, awansowe), odznaczenia oraz wyróżnienia, np. w postaci tzw. listów pochwalnych. Na ich podstawie można pośrednio wnioskować o charakterze pełnionej przez skarżącego służby. Jednakże z racji znajomości praktyki i realiów czasów przed 1990 r. musimy stwierdzić, że wnioskowanie z ww. dokumentów kadrowych może być mylące, a w skutkach krzywdzące dla skarżących. Dla wielu z nas, zaczynających służbę przed 1990 r. nie jest tajemnicą, że ww. dokumenty kadrowe, a w szczególności opinie służbowe i wnioski awansowe, były powszechnie „koloryzowane” lub jak kto woli „ubarwiane” w celu podniesienia ich mocy sprawczej. Sprowadzało się to do opisu rzekomych dokonań i osiągnięć funkcjonariusza, co prawda nie mających wiele wspólnego z rzeczywistością, ale dobrze widzianych w ówczesnym klimacie służbowym przez przełożonych wyższego szczebla decydujących o ich skuteczności. Z tego powodu prosimy Panie i Panów Sędziów o odpowiedni, także krytyczny stosunek do dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych odwołujących się, z uwzględnieniem realiów ich sporządzania przed trzydziestu i więcej laty w warunkach, które w wielu aspektach odbiegają od spotykanych w późniejszym okresie, tj. po 1990 r.

Niezależnie od powyższego jesteśmy głęboko zasmuceni orzeczeniami niektórych sądów okręgowych oddalającymi odwołania skarżących, wydanymi z powołaniem się na wskazania uchwały SN z 16 września 2020 r., w których uznanie ich służby przed 1990 r. za służbę się na rzecz tzw. „państwa totalitarnego” nastąpiło w oderwaniu od faktu nabycia, w sposób godny, prawa do świadczenia emerytalnego za lata służby po 1990 r. dla wolnej i demokratycznej Polski, najczęściej po przejściu weryfikacji. Naszym zdaniem takie rozstrzygnięcia są nie tylko w opozycji do tez, w tym tezy nr 113 uzasadnienia ww. uchwały, ale także są zaprzeczeniem stanowiska Trybunału Konstytucyjnego wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z 24 lutego 2010 r. (K 6/09). Trybunał stwierdził wówczas, że „każdy funkcjonariusz organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, który został zatrudniony w nowo tworzonych służbach policji bezpieczeństwa, ma w pełni gwarantowane, równe prawa z powołanymi do tych służb po raz pierwszy od połowy 1990 r., w tym równe prawa do korzystania z uprzywilejowanych zasad zaopatrzenia emerytalnego” oraz że: „służba w organach suwerennej Polski po roku 1990 także traktowana jest jednakowo, bez względu na to, czy dany funkcjonariusz uprzednio pełnił służbę w organach bezpieczeństwa Polski Ludowej, czy też nie”. 

Podnosząc opisane wyżej okoliczności wyrażamy nadzieję i wiarę tysięcy naszych Koleżanek i Kolegów w niezależność sądów i niezawisłość sędziów w tym trudnym dla wszystkich okresie naszej historii. Prosimy Panie i Panów Sędziów o wzięcie pod uwagę naszych  spostrzeżeń dla dobra skrzywdzonych obywateli naszego Kraju, od kilku już lat czekających na sprawiedliwe wyroki w ich sprawach. Wiemy, że wielu wyroków takich już nie doczeka.         

                                                                                                                          PRZEWODNICZĄCY 
                                                                                                    Federacji Stowarzyszeń Służb Mundurowych RP

                                                                                                            Insp. w st. spocz. Zdzisław CZARNECKI

Do wiadomości:

1. Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”
2. Stowarzyszenie Sędziów „THEMIS”.